ما اگر اسطوره های مشترک به عنوان یک ملّت و خاطره تاریخی و سنّت و میراث مشترک مدنی و معنوی به عنوان یک اقلیم و عالم معنوی و جغرافیای پرچین و شکن تاریخی و فرهنگی نداشتیم این چنین شورمندانه و سوگناک و این چنین با حسی جمعی و مشترک یاد و خاطره شهیدان کربلا را در میان سیلی از اشک و با اینهمه نوحه و تعزیه و مرثیه و این چنین شورمندانه پاس نمی داشتیم. اگر زمینه ای از خاطره، اسطوره، تاریخ، فکر، فرهنگ و حس و حماسه و سنّت و میراثی مشترک و رشته های اتصال معنوی و پیوندها و پیوستگی های استوار مدنی مشترک در میان ایرانیان نبود چه بسا یاد و خاطره واقعه محرم 61 هجری در کربلا فراموش می شد. عاشورا بهانه است و شهادت امام حسین و یارانش بهانه ای بس عظیم! بس سنگین! بس سُتُرگ! هر واقعه ای، حادثه ای، هر رخدادی که نمی تواند بهانه شود. برای هرکسی که نمی توان بهانه گرفت. هر زخمه و نغمه ای که تارهای روح ما را مرتعش نمی کند. هر کلام و پیامی که تنور جان ما را گرم و شعله خیز نمی کند. هر واقعه ای که در یادها و خاطرها و خاطره ها و حافظه ها نمی ماند. برای هر که و هر واقعه ای که نمی توان اشک ریخت. نمی توان گریست، نمی شود مویه و ناز کرد. محرم و عاشورا بهانه است و کربلا نازستان نازکنان و نازکشان.

ما ملتی هستیم نبوی، با میراثی مشترک. وحدتی عظیم و استوار با همه کثرت و رنگارنگی اش. وحدتی نبوی و پیوستگی نبوی. می خواهید بدانید تا چه میزان ژرف و سُتُرگ و بنیادین و ریشه ای و اصیل و گوهرین جامعه ای فرهنگی مردمی ملتی معنا و معرفت و راستی و درستی هستی و واقعیت مرگ و زندگی را زیسته و دیده و فهمیده است ببینید چقدر سنگینی، وقار، استواری، متانت، شرم حضور در اشک ها و سوگ های او جاریست. تا چه میزان جانش آبناک است و پر طراوت. تا چه میزان آسمان فرهنگش، شعرش، ادبیاتش بارانیست. تا بینا شود هر آنکه نتواند دید.

اسرار حکمت: آثار و اندیشه های دکتر حکمت الله ملاصالحی